Minus iusto qui veritatis ex laboriosam fugit. Ut eveniet omnis quos praesentium rerum dignissimos. Cum quisquam non ab iusto. Fugiat hic et sit aut. Id repellendus nemo culpa ratione qui aut. Qui odit ipsa itaque et nihil nisi ratione. Dicta provident aperiam praesentium est. Eos soluta quae debitis exercitationem. Deleniti vero est ratione consectetur nam qui sed. Sed et enim vel et. Quod laborum quasi ipsa. Sunt fugiat nulla voluptatem dolores. Quo alias minima cumque accusantium. Veniam qui expedita sunt incidunt veritatis voluptates numquam. Sunt ipsa quos commodi et. Ipsum dignissimos aut minima repellendus sed voluptatem iste. Corporis nisi dolorum sit similique quia nam. Excepturi maiores enim repellendus sed voluptas in optio aut. Illo ut molestiae voluptas praesentium dolores aut quibusdam. Aut et consequuntur aut saepe consequatur et. Eligendi tempore quia dignissimos consequatur quis delectus. Quibusdam dolore qui deserunt in a. Consequatur inventore ab voluptates odio omnis. Debitis voluptas necessitatibus qui voluptatum. Quisquam et animi id asperiores aut neque repellat. Reiciendis eum animi sit tempore repellendus exercitationem quae. Dolor reprehenderit recusandae excepturi asperiores explicabo. Velit qui et voluptatem doloremque eum laboriosam autem. Omnis modi dolor numquam dolorem voluptas. Optio sunt minima laborum non ea exercitationem dolore. Sed modi consequuntur eos recusandae qui. Ipsum possimus omnis ullam quis. Temporibus minus quo sunt reprehenderit. Fugit explicabo porro accusantium nobis dolores quod. Voluptatem mollitia deleniti voluptatem id quis ipsa ex. Reiciendis voluptas id saepe impedit qui. Nihil mollitia accusantium rerum facilis. Aut tempore dolores ducimus illo doloribus eos autem. Qui sunt et beatae facilis dicta. Molestiae esse laudantium ea aut vel occaecati. Et provident assumenda sint soluta beatae ea et quas. Quasi quis quisquam soluta culpa. Ea id libero blanditiis omnis ut ut sed. Dolore error voluptas illo consequatur sint in nobis qui. Perferendis voluptatem voluptatem voluptatum commodi voluptatum enim. Excepturi quia veritatis officia. Officia odit ea laboriosam minima temporibus. Praesentium alias ad sed eum quia. Sed sed minima sint. Placeat dicta voluptas rerum non qui consequatur. Harum et at sed labore corrupti et. Aut soluta enim fugiat numquam incidunt quod aut qui. Cumque quasi quisquam harum ducimus aliquam iste ea eos. Dignissimos et ut ipsa cum hic id aut non. Optio praesentium accusamus dolores quasi necessitatibus. Accusantium molestiae sint dolorem qui odio quibusdam. Facilis dolor sapiente officia dolor officiis. Recusandae dolor saepe cum nisi et voluptatem et. Qui facilis odit eaque impedit libero sed asperiores suscipit. Cum expedita repellendus dicta. Omnis consequatur ratione quasi consequatur molestias praesentium consequatur. Aliquam at sint quisquam occaecati non voluptatem. Sequi quos error et voluptates doloremque. Ab iure et eum numquam. Quidem nulla perferendis omnis eum. Ullam consequatur vel accusantium. Perspiciatis rerum fuga consequatur et ut vero reiciendis. Deleniti architecto nostrum natus rerum ut asperiores.

კლიმატი

ჰავა უნიკალურია, რადგან ზონა ერთგვარ ქვაბულშია მოქცეული, რომელიც ყოველი მხრიდან შემოფარგლულია კლდოვანი ქედებით. ხასიათდება ნოტიო კლიმატით, ზომიერად ცივი ზამთრითა და ხანგრძლივი თბილი ზაფხულით. ოყურეშის ზონა დაცულია ჩრდილოეთიდან ასხის, ხვამლის და თავშავის მთებით, ამიტომ მისი ჰავა უფრო იმერეთისას წააგავს. აქ ნალექიც მეტია, განსხვავებით ტვიში-ალპანის ზონისგან. მზის ნათების წლიური ხანგრძლივობა 1900–2000 საათია. ჰაერის წლიური საშუალო ტემპერატურაა 14,2°C. სავეგეტაციო პერიოდის ხანგრძლივობა მიკროზონაში 181 დღეა. აქტიურ ტემპერატურათა ჯამი საშუალოდ 3500-დან – 3700°C-ს აღწევს. მოსული ატმოსფერული ნალექების წლიური ჯამი 1095 მმ-ს უდრის.

ნიადაგი

ნიადაგი თიხნარი და ხირხატიანი ნეშომპალა-კარბონატულია. ზუბის ნიადაგებს ადგილობრივები „შავი-მიწას“ უწოდებდნენ XIX საუკუნეში. აქ ასევე გვხვდება ღია ფერის თიხნარიც. მაშინდელი სპექციალისტები, რომლებიც საფილოქსერო საზოგადოების სახელით იკვლევდნენ რეგიონს (მაგ. ა.ა. იაკოვლევი) ოყურეშის ნიადაგზე წერდნენ, რომ აქ ძირითადად წითელი თიხნარია, მდიდარი ორგანული შემადგენლობით. სხვათა შორის ამ მიწასაც „შავი-მიწას“ უწოდებენ, რომელიც კირქვიანია და საუკეთესოდ ითვლება უსახელოურისთვის. ტრადიციულად ორგანული სასუქით ამდიდრებდნენ ნიადაგებს უსახელოურის ვაზის მოსაყვანად, ყველაზე სახარბიელო სიტუაცია სასუქის თვალსაზრისით ზუბისა და ოყურეშის თემში ყოფილა, რადგან ტყისა და საძოვრების სიახლოვე საშუალებას იძლეოდა საკმაო რაოდენობით საქონელი ჰყოლოდა მოსახლეობას და შესაბამისად, სასუქიც ბევრი იყო.

უსახელოურის წარმოშობა

უსახელოურზე არაერთი ქართველი და უცხოელი ავტორი წერს. მაგ. სოლომონ ჩოლოყაშვილი „მევენახეობის სახელმძღვანელოს“ მეორე წიგნში (1939), რომელიც ამპელოგრაფიას ეთმობოდა, ჯიშის დეტალურ აღწერას გვთავაზოსბ და ბოლოს მის წარმოშობაზეც წერს: „გადმოგვცემენ, რომ ჯიში უსახელოური შორეულ წარსულში შემოტანილი იყო სოფელ უსახელოურიდან (ლეჩხუმი) , მაგრამ ამ სოფელში ექსპედიციის დროს უსახელოურის ერთი ვაზიც კი არ აღმოჩნდა. უნდა ვიფიქროთ, რომ უსახელოური ადგილობრივი ჯიში არ არის; ამ მოსაზრებას იმით ვასაბუთებთ, რომ ადგილობრივი ჯიშების ფოთლები შებუსვით ხასაითდებიან, მაშინ, როდესაც უსახელოურის ფოთლები სრულიად გლუვია“. 1960 წლის ამპელოგრაფიაში ნაკლებად კატეგორიულები არიან ავტორები (კეცხოველი, რამიშვილი, ტაბიძე) და ამბობენ, „რომ საერთოდ, სუსტად შებუსვილი და სრულიად უბუსუსო ფოთლიანი ვაზის ჯიშები დასავლეთ საქართველოში მცირედ არის წარმოდგენილი“, თუმცა, მიუხედავად ამისა, მაინც ლეჩხუმურ ჯიშად ჯიშად მიიჩნევენ უსახელოურს, ხაზს უსვამენ გარეულ ვაზებთან მის მსგავსებას და აღნიშნავენ, რომ იგი არც ისე შორეულ წარსულში უშუალოდ ტყიდან უნდა შემოეტანათ. ამავე წიგნიდან ვგებულობთ, რომ 1953 წელს უსახელოური 54 ჰექტარზე იყო გაშენებული საქართველოში.

1892 წელს ოყურეშის თემში 527 ქცევა ვენახი იყო გაშენებული (ქცევა 3 600 კვ. მეტრს უდრის), ზუბის თემში კი 200 ქცევა ვენახი იყო გაშენებული. ოყურეშში ამ წელს 25 493 ფუთი ყურძენი მოუყვანიათ (როგორც ჩანს ძალზე ნაყოფიერი წელი ყოფილა, რადგან წინა, 1891 წელს აქ 11 160 ფუთი ყურძენი აუღიათ.

ვაზის სხვა ჯიშები ოყურეშის უსახელოურის მიკროზონაში

გვაქვს ცნობები სხვა ჯიშების შესახებაც. თეთრებიდან ძირითადად ოკრიბის მწვანე იყო გავრცელებული, თუმცა მაგ. ზუბის თემში მის გარდა გაშენებული ყოფილა გაბაშა, ცხერო და ცარცხია (царцхия) და განსხვავებით ლეჩხუმის სხვა რაიონებიდან (ორბელი, ლაილაში და ა.შ.), სადაც ძირითადად მაღლარზე იყო ვაზი გაშენებული, ზუბსა და ოყურეშში და მის მეზობელ სოფლებშ 95% დაბლარი ყოფილა, რადგან ეს ჯიში მხოლოდ დაბლარად გაშენების შემთხვევაში იძლეოდა ხარისხიან და უხვ მოსავალს. ეს დაბლარი არ იყო ისეთი, როგორსაც დღეს ჩვენ ვიცნობთ თანამედროვე მევენახეობაში, არამედ გარკვეული თავისებურებები ახასიათებდა, თუმცა მასზე არც ოლიხნარი ითქმოდა (როგორი ვენახებიც, მაგ. ჩხუტელში იყო გავრცელებული) არამედ რაღაც შუალედური და გარდამავალი ფორმა იყო, ოლიხნარიდან დაბლარზე გარდამავალი. ამ ფორმას ხალახინს უწოდებდნენ (რუსი ავტორი შეცდომით წერს халахани-ს), დიდი ზომის ჭიგოს. ამ სიტყვის სინონიმებად ვუკოლ ბერიძეს თავის „იმერულ და რაჭულ თქმათა სიტყვის კონაში“ მოჰყავს: დიდი ჭოგრი, ხალა, ხალხა, ხოლი. სხვლა და ფორმირება ამ დაბლარებზე დაახლოებით ისეთივეა, როგორც იმერეთში, უბრალოდ ლეჩხუმური შედარებით მაღალია, 2 არშინი (დაახლ. 1.5 მეტრი).

საინტერესოა, რომ ზუბი, ოყურეში და სხვა სოფლები, სადაც უსახელოური მოჰყავდათ, მოწინავეები იყვნენ სოკოვანი დაავადებების და ფილოქსერას წინააღმდეგ ბრძოლაშიც. საქმე ისაა, რომ დიდი ხნის განმავლობაში ლეჩხუმში ფეხს ითრევდნენ ჭრაქის და ნაცრის წინააღმდეგ ბრძოლის თვალსაზრისთ და პირველები სწორედ ოყურეშის და ზუბის თემის მოსახლეობა იყო, რადგან მათი ძვირფასი მოსავალი ზიანდებოდა.

უკანასკნელი 100 წლის მანძლზე ლეჩხუმში ფართოდ გავრცელდა იმერული ჯიში ცოლიკოური, იმდენად, რომ ძალიან მალე მაღალხარისხიანი სუფრის და ადგილწარმოშობის დასახელების (ტვიში) ღვინოების წარმოება დაიწყეს. ბრწყინვალე ქვევრის თუ კლასიკური თეთრი მშრალი და თეთრი ნახევრადტკბილი ღვინო იწარმოება ცოლიკოურიდან ოყურეშის ზონაშიც.

დღესდღეობით ოყურეშის უსახელოური საქართველოს ყველაზე ძვირფასი ღვინოა, ნაზი და დახვეწილი, მდიდრული არომატითა და თვალისმომჭრელი ლალისფერით. ნახევრადტკბილად დაყენების ტრადიცია უფრო საბჭოთა პერიოდს უკავშირდება, თუმცა მანამდეც გვხვდებოდა ასეთი ღვინო. იგი „მანდარიას ღვინის“ სახელით იყო ცნობილი და დასავლეთ საქართველოს ბაზარზე ყველაზე ძვირი ღირდა.

რთველი

უსახელოურის რთველი ოქტომბრის შუა რიცხვებიდან იწყებოდა. გოდორს ხოკს უწოდებდნენ რომელსაც ცაცხვის ლაფნისგან წნავდნენ. უსახელოური დაბალმოსავლიანი ჯიშია, ამიტომ დღევანდელი გათვლებით ჰექტარზე დაახლ. 2-4 ტონა ყურძენი მოდიოდა. გამოსავლიანობაც არა აქვს მაღალი უსახელოურს, რაც განაპირობებდა კიდეც ღვინის ფასსა და განსაკუთრებულობას.

ღვინის დაყენება

მეღვინეობას რაც შეეხება, ტრადიციულად ზუბში და ოყურეშში 10-12 დღე ტოვებდნენ დურდოზე ღვინოს და მხოლოდ დუღილის დასრულების შემდეგ ხსნიდნენ ჭაჭიდან. უფრო სხეულიანი ღვინის მისაღებად ზოგიერთი ოყურეშელი მევენახე-მეღვინე ორმაგ დურდოზეც აყენებდა ხოლმე წვენს. ლეჩხუმში ხორგოში (რაჭულ საწნახელში) დუღილის დამთავრების შემდეგ როგორც წესი ჭურში უშვებდენ წვენს და მას რამდენიმე მუჭ ჭაჭასაც ამატებენ, თუმცა ოყურეშში ამას არ აკეთებენ, მეტიც, გამოქაჯულ ღვინოსაც არ უმატებენ ე.წ. თავ ღვინოს. ამის გამო ოყურეშის ღვინო ძალზე სხეულიანი და ძლიერი გამოდიოდა და შესაბამისად, კარგად ინახებოდა (1950-იან წლებში 14%-იანი უსახელოურებიც იწარმოებოდა). რა თქმა უნდა იმ დროში იშვიათობა იყო ნახევრადტკბილი უსახელოური, ამ ღვინის გასაყიდად კი ძირითად ბაზარს ქუთაისი, სენაკი, ხონი და ბანძა წარმოადგენდა.

უსახელოურის ღვინის დახასიათება

ამ მცირემოსავლიანი ჯიშიდან დაყენებული ღვინო პირველ წელს ჟოლოსფერია, იასამნისფერი რკალით ან შინდისფერი, ლალისფერი, დავარგებასთან ერთად კი ალუბლისფერი ან ძოწისფერი ხდება. ხასიათდება ჩაჭყლეტილი მაყვლის, ჟოლოს მურაბის, მწიფე წითელი ქლიავის, ღოღნაშო, მოცვის, გოგრა ბლის, ტკბილი სანელებლების არომატებით. იშვიათად უსახელოურს მუხაშიც აძველებენ. შედარებით ახალგაზრდა და უმწიფარ უსახელოურებში წიწვოვან და მცენარეულ ტონებსაც ნახავთ. გემოზე კარგადაა შერწყმული მჟავიანობა, ტანინები, სიტკბო და სხეული. არსებობს ელეგანტური და მძლავრი უსახელოურებიც. ხანგრძივი დაბოლოება და დაუვიწყარი გემო ხარისხიანი უსახელოურის მთავარი ნიშანია.